«Στην [ελληνική] λαϊκή παράδοση, οι βασικότερες κατηγορίες κατά των Εβραίων σχετίζονται με τη σταύρωση του Ιησού και η απήχησή τους υπήρξε ισχυρή. Στην Ακολουθία της Μεγάλης Πέμπτης εκτός από τις κατηγορίες κατά του Ιούδα γίνονται πολλές αναφορές και στο "γένος των Εβραίων", γένος υπεύθυνο για τη σταύρωση του Ιησού. Οι Εβραίοι αποκαλούνται κατ' επανάληψη "θεοκτόνοι", "θεοστυγείς", "λαός δυσσεβής και παράνομος", και ζητιέται η τιμωρία τους: "Αλλά δος αυτοίς, Κύριε, κατά τα έργα αυτών, ό,τι κενά κατά σου εμελέτησαν".
Η πιο γνωστή και διαδεδομένη εκδήλωση λαϊκού αντισημιτισμού στην Ελλάδα, το κάψιμο του Ιούδα, είναι έθιμο της Μεγάλης Πέμπτης. Ο Γ. Μέγας παρατηρεί ότι μετά την επικράτηση του χριστιανισμού ταυτίστηκαν με το όνομα του περιπλανώμενου Ιούδα παλιότερες παραδόσεις που σχετίζονταν με τον Οιδίποδα. Σύμφωνα με τον ίδιο, η ασάφεια σχετικά με τον Ιούδα στα Ευαγγέλια οδήγησε τη λαϊκή φαντασία σε ένα πλήθος παραδόσεων, παραμυθιών, τραγουδιών, καταδέσμων, όπου το όνομα Ιούδας χρησιμοποιείται μετωνυμικά. Στους Εβραίους αποδίδονται οι ιδιότητες του Ιούδα. Και αυτές είναι φιλαργυρία, προδοσία, περιπλάνηση, θεοκτονία. Ο Εβραίος ενέχεται για φιλαργυρία και δειλία στις παραδόσεις και παροιμίες του ελληνικού λαού, και πολλά παραδείγματα έχει καταγράψει ο Νικόλαος Πολίτης.
Σε ένα κείμενο για τα Πάθη του Ιησού, σύμφωνα με την Ακολουθία της Μεγάλης Εβδομάδας, ο Παπαδιαμάντης παρουσιάζει τον Εβραίο Ιούδα ως προδότη στη διαδικασία αποδιοπόμπησης που οδήγησε στη Σταύρωση, παραφράζοντας και σχολιάζοντας την υμνολογία της Ακολουθίας της Μεγάλης Τετάρτης (...).
Το κάψιμο του Ιούδα ήταν μια πρακτική που εφαρμοζόταν με παραλλαγές σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Η ταύτιση Ιούδα και Εβραίων είναι απόλυτη σε χωριά της Θράκης, όπου το ομοίωμα του Ιούδα το ονόμαζαν Οβριό(...).
Η [κατά των Εβραίων] κατηγορία της θεοκτονίας, επαναδραστηριοποιημένη μέσα από τη λατρεία, δεν μπορεί να εξεταστεί στο πλαίσιο του ορθολογισμού εφόσον εγγράφεται στο θρησκευτκό βίωμα, παράλληλα όμως μπορεί να εξεταστεί σε σχέση με τον μηχανισμό αποδιοπόμπησης, που κατασκευάζει στον "Εβραίο" έναν ένοχο όχι μόνο για τη θεοκτονία αλλά και για τα δεινά του λαού».
Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου
Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Εχει ιδιαίτερα ασχοληθεί με ζητήματα που αναφέρονται στην πολιτισμική εικονολογία και έχει γράψει μελέτες για την εικόνα του Εβραίου στη λογοτεχνία καθώς, επίσης, και για την αναπαράσταση της γενοκτονίας των Εβραίων στην ελληνική πεζογραφία.
Αποσπάσματα από το βιβλίο της «Ο Αλλος εν διωγμώ» (Η εικόνα του Εβραίου στη λογοτεχνία -Ζητήματα Ιστορίας και μυθοπλασίας), εκδ. Θεμέλιο, 1998.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 26/04/2001
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σκέψου δυο φορές πριν σχολιάσεις. Διαβάζεις ένα διαδικτυακό προσωπικό ημερολόγιο του οποίου η ανάγνωση ΔΕΝ είναι υποχρεωτική. Βαριέμαι τ' ανούσια μπλα μπλα και δαγκώνω όταν μου χαλάνε την ησυχία. Θα μπορούσα να έχω κλείσει τον σχολιασμό αλλά ακόμα νομίζω πως υπάρχουν κάποιοι που όντως έχουν κάτι να πουν κι εύχομαι να είσαι ένας από αυτούς αλλά οι πιθανότητες είναι λίγες και γι αυτό σου λέω: Για να μην σε φάει η μαρμάγκα σκέψου δυο φορές πριν σχολιάσεις, σαν να δίνεις εξετάσεις. Αλλιώς άστο καλύτερα!