Μια γνώμη για την κριτική που επενδύει στη σαχλαμάρα ή τη δημιουργία αυθαίρετων κανόνων

Γράφει η Ζωή Χαλιδιά

Κάθε φορά που υποχωρούν η ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, υποχωρούν μαζί τους και τα νοήματα των λέξεων. Πρόκειται για μία αλλοίωση που συντελείται συνειδητά και ουδεμία σχέση έχει με την πολυσημία και τον εμπλουτισμό της γλώσσας.

Ένα παράδειγμα προς συνεννόηση: προ δεκαετιών η λέξη Εργασία αντικαταστάθηκε σιγά σιγά από τη λέξη Απασχόληση. Παλαιά στη συνείδηση των ανθρώπων και στα λεξικά η Ασχολία είχε το νόημα «σκοτώνω το χρόνο μου». Σήμερα στη συνείδηση των νέων και στις θεωρίες, σημαίνει «μισθωτή εργασία». Κι ας μην έχει το ουσιαστικό περιεχόμενό της σχέση με τη λέξη «εργασία».

Άλλο υποθετικό παράδειγμα προς συνεννόηση: αν ο φασισμός είναι κάτι απεχθές, κάλλιστα μπορεί να γίνει ευυπόληπτος αν μετονομαστεί «ακροδεξιά». Μία λέξη που δεν αναδίδει και την απεχθή μυρωδιά των κρεματορίων του Άουσβιτς.

Όμως οι λέξεις έχουν ρίζες. Χωμένες πολύ βαθιά μες στους αιώνες των αιώνων. Για να κρατάνε στέρεη τη συνεννόηση. Για να μην άγονται και φέρονται τα νοήματα, όπως συμφέρει. Γι’ αυτό πρέπει να επανέλθουμε στο αρχικό νόημα των λέξεων. Γι’ αυτό πρέπει να λέμε, να γράφουμε και να απεικονίζουμε τα πράγματα με το όνομά τους. Μπας και αποκατασταθεί η συμβολική τάξη της γλώσσας.

Εκτός όμως από τις λέξεις, αλλοίωση υπέστησαν και οι ανθρώπινες προσλαμβάνουσες. Το είδωλο υφίσταται πλέον τόση επεξεργασία που διαμορφώνει μια πλασματική πραγματικότητα όπου σε αυτή μπορεί να βασιλεύει ό,τι του φανεί του Λωλοστεφανή. Οι προφανείς βεβαιότητες έχουν ξεχαρβαλωθεί και ο ορθολογισμός συνήθως απουσιάζει. Από όλες τις ιδεολογίες, αυτοχριζόμενοι θεματοφύλακες ξαπλώνουν τη ζωή στο κρεβάτι του Προκρούστη και τη σμιλεύουν ανάλογα με τα συμφέροντά τους ή το φαντασιακό τους. «Έτσι είναι η ζωή», «έτσι γίνεται αυτό», «έτσι είναι ετούτο», δηλώνουν. Κι αυτό το «έτσι» δεν είναι μια άποψη που μπορεί να συνυπάρξει με τη διπλανή της. Να την εμπλουτίσει ή να την εξελίξει. Είναι ένα δόγμα που ανεβαίνει μονάχο στο βάθρο για να καταγγείλει ή να λοιδωρήσει οτιδήποτε δεν συμβαδίζει μαζί του. Είναι μία άποψη που δεν βγαίνει από τα σπλάχνα του πραγματικού αλλά από την κοιλιά της αυθαιρεσίας.

Παράδειγμα προς συνεννόηση: Οι κατοικίες στις κωμοπόλεις της Ελλάδας, σεμέν και κάδρα από την αγορά έχουν. Δεν έχουν από γκαλερί. Ο βιτρίνες των συνοικιακών ζαχαροπλαστείων προφιτερόλ και ρυζόγαλα έχουν, δεν έχουν ανάποδη πουτίγκα με τζίντζερ και μανταρίνι. Όλοι οι άνθρωποι στις συνοικίες, στην ταβέρνα της γειτονιάς τους πάνε να ξεσκάσουν ή να μιλήσουν με τον κολλητό τους. Και στις κατσαρόλες των φτωχών νοικοκυριών το φαγητό δεν φτάνει πάντα. Όμως, όταν όλα αυτά προβληθούν θα στιγματιστούν ως “λαϊκούρα”. Η λαϊκότητα δεν είναι η απαιχθής όψη της ζωής. Είναι η αλήθεια της. Και ό,τι είναι αληθινό, αυτό έχει πλέον θέση στο τραπέζι. Η εποχή που ακόμα και ο χαλβάς διαφημιζόταν δίπλα σε πισίνα τέλειωσε. Πνίγηκε μες την ίδια του την πισίνα. Σήμερα η αισθητική κυκλοφορεί ελεύθερη παντού. Υπάρχει και στο ψεγάδι, υπάρχει και στο πεζοδρόμιο, υπάρχει και στο λεωφορείο, υπάρχει και στη συνοικιακή βιτρίνα. Είτε μας αρέσει είτε όχι είμαστε σε μία φάση όπου επιστρέφουμε από κάπου που έχουμε φύγει.

Όποιος κονδυλοφόρος λοιπόν αντιδρά με ξιπασιά και αποστροφή απέναντι στη λαϊκότητα της ζωής, συμβαίνει επειδή αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη ζωή ως θεματικό πάρκο. Όποιο φαντασιακό στρέφεται ως μαινάδα κατά των λέξεων, είναι επειδή τελεί το ίδιο σε μια σύγχυση νοημάτων,. Όλα αυτά είναι εξαιρετικά απολυταρχικά για να είναι και ανεκτά.

Αν επιθυμεί κάποιος να αποδομίσει αυτό που βλέπει και ακούει, να το κάνει με σοβαρότητα. Να ελέγξει την αλήθεια όσων εμφανίζονται, να πιστοποιήσει του λόγου το αληθές, να διερευνήσει αν υπάρχουν κενά ή ανακρίβειες. Να διατυπώσεις στοιχειωδώς στέραια επιχειρήματα. Κι όχι να κατασκευάζει αυθαίρετους κανόνες για να στηρίξει μιαν ξεκούδουνη άποψη ή τη σαχλαμάρα του.

• Ας το καταλάβουν για να ξεμπερδεύουμε: το πραγματικό δεν πα’ να απωθείται. Συνεχώς θα επιστρέφει, και κάθε φορά θα επιστρέφει όλο και πιο ορμητικά.