Περί ροής της εξέλιξης ή ρε πως τα φέρνει η ζωή…!

Σκέφτομαι καμιά φορά πόσο πολύ αλλάζουν τα πράγματα, πόσο ξαφνικά και πόσο γρήγορα. Οι αλλαγές ποτέ δεν έπαψαν να γίνονται. Το μόνο αμετάβλητο είναι η μεταβλητότητα ή όπως το είπε ο Ηράκλειτος τα πάντα ρει. Ρεί ναι, αλλά πως ρεί;

Η ταχύτητα των μεταβολών έχει αλλάξει και τα πάντα γύρω μας μεταβάλλονται ταχύτερα απ’ ότι παλιότερα. Ταχύτερος όμως είναι και ο τρόπος ζωής μας. Δηλαδή σκέφτομαι πως φαινόμαστε σαν να τρέχουμε για ν’ αλλάξουμε αυτό που έτσι και αλλιώς θ’ αλλάξει κι εμείς απλώς θα το αλλάξουμε πιο γρήγορα. Αυτή όμως η αλλαγή ταχύτητας επηρεάζει το αποτέλεσμα; Θέλω να πω πως αφού αλλάζουμε την ταχύτητα κατά πόσο αυτή επηρεάζει το αποτέλεσμα; Πως το επηρεάζει και πόσο το επηρεάζει αν το επηρεάζει;

Ας φέρω ένα παράδειγμα. Η τεχνολογία εξελίσσεται πολύ πιο γρήγορα απ’ όσο οι κοινωνίες μπορούν να αφομοιώσουν. Τούτο δημιουργεί ένα χάσμα μεταξύ του «χρησιμοποιώ» και του «γνωρίζω». Πολλοί δηλαδή χρησιμοποιούν υπολογιστή αλλά οι λιγότεροι γνωρίζουν τι είναι αυτό που χρησιμοποιούν. Πολλοί πάνε στο χειρουργείο αλλά λίγοι γνωρίζουν τι ακριβώς κάνει ο χειρούργος, όπως και ο χειρούργος από την πλευρά του χρησιμοποιεί υπερσύγχρονες μηχανές που όμως λίγοι χειρούργοι γνωρίζουν τι είναι και πως λειτουργούν.

Τώρα θα μου πείτε… πως μου ήρθαν όλα αυτά. Είδα τον γείτονά μου που πέταγε μια λάμπα χαμηλής κατανάλωσης στον κάδο ανακύκλωσης και φρίκαρα. Ότι θα σπάσει εκεί μέσα είναι δεδομένο αλλά πως θα χυθεί υδράργυρος στον χώρο δεν το ήξερε ο γείτονας. Δεν ήξερε καν πως οι λάμπες αυτές περιέχουν υδράργυρο και το σημαντικότερο δεν ήξερε καν τι σημαίνει υδράργυρος στο περιβάλλον. Τις λάμπες τις χρησιμοποίει και πολύ σωστά κάνει, όμως εμένα όλο αυτό μ’ έβαλε σε σκέψεις.

Η ταχύτητα λοιπόν της μεταβλητότητας επηρεάζει την ποιότητα της μεταβολής; Επηρεάζει και το αποτέλεσμα αυτής της μεταβολής;

Γνώμη μου είναι πως ναι επηρεάζει και όλες τις άλλες παραμέτρους. Πράγμα που σημαίνει πως συν τοις άλλοις πρέπει να ελέγξουμε και την ταχύτητα της εξέλιξης και όχι μόνο την εξέλιξη.

Προσοχή τώρα! Ο έλεγχος της εξέλιξης οδηγεί σε ολοκληρωτισμό το βλέπουμε άλλωστε στην γενική μας συμπεριφορά προς το περιβάλλον. Καταναλώνουμε την Γη μέχρι που να αυτοκαταναλωθούμε. Ολοκληρωτισμό όμως μπορεί να εμπεριέχει και ο έλεγχος της ταχύτητας στην μεταβολή. Δεν γίνεται να απαγορευτεί η έρευνα μέχρι που οι κοινωνίες να εμπεδώσουν τα νέα δεδομένα και κατόπιν να συνεχισθούν. Δεν γίνεται όμως και να αγνοεί κάποιος τι είναι ατό που χειρίζεται και τους κινδύνους που εγκυμονούν.

Που καταλήγω λοιπόν; Φυσικά πάλι στην παιδεία. Έχουν αναλάβει κάποιοι την εκλαΐκευση των επιστημών αλλά τούτο είναι πολύ λίγο σε σύγκριση με τις πραγματικές ανάγκες. Πρέπει αυτή η εκλαΐκευση να λάβει μαζικές διαστάσεις άλλως θα οδηγηθούμε είτε η επιστημονική κοινότητα να καταντήσει ελίτ είτε η άγνοια να οδηγήσει το πλήθος σε καταστροφικές κατευθύνσεις.

Αυτό όλο το μπέρδεμα ημερολογιάκι μου συνέβη διότι η εξουσία θέλησε να κρατήσει όσο το δυνατόν την δύναμη της γνώσης προς αποκλειστικό της όφελος αντιμετωπίζοντας την κοινωνία μόνο ως καταναλωτή και ως χειρωνάκτη. Γι αυτό δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στην εξειδίκευση ώστε κατά κάποιον τρόπο να μην ξέρει η δεξιά τι ποιεί η αριστερά. Κοίτα όμως που η εξέλιξη δημιουργεί την ανάγκη μεταβολής και αυτού. Πλέον η απόλυτη εξειδίκευση θα καταργηθεί αλλά τούτο αναγκαστικά οδηγεί σε περισσότερη κοινωνική συμμετοχή σε όλα τα πεδία. Πως θ’ αντιδράσει η εξουσία; Τι μπορεί να κάνει ώστε ο «νέος διαφωτισμός» να μην της στερήσει τον έλεγχο; Εμείς από την άλλη ως πολίτες τι πρέπει να κάνουμε; Υπάρχουν παγίδες; Ποιες; Πως μπορούμε να τις ξεπεράσουμε;

Μέχρι τώρα οι κοινωνίες ακολουθούν χωρίς να μπορούν να επέμβουν ενεργητικά παρά μόνο σε θέματα κατανάλωσης και είπαμε πως. Πως όμως μπορούμε να επηρεάσουμε ενεργητικά την εξέλιξη και την ταχύτητα αυτής χωρίς τον κίνδυνο μιας παγκόσμιας δικτατορίας ή μιας εξοντωτικής για το ανθρώπινο είδος παγκόσμιας επανάστασης;