Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΠΟΥ ΔΙΔΑΣΚΕΤΑΙ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΑΔΑ

Το θέμα της έκθεσης των φετινών πανελληνίων εξετάσεων:

«Η μάχη του ανθρώπου δεν θα χαθεί ενόσω θα υπάρχει καταφυγή του Λόγου, το βιβλίο.
Συχνά παρατηρείται πολλοί μαθητές να καταστρέφουν τα σχολικά τους βιβλία στα προαύλια των σχολείων κατά το τέλος του σχολικού έτους. Σε άρθρο που θα δημοσιευθεί στη σχολική σας εφημερίδα να αιτιολογήσετε το παραπάνω φαινόμενο και να αναφερθείτε στους τρόπους που θα συμβάλουν στην αρμονική συνύπαρξη του βιβλίου με τα ηλεκτρονικά μέσα πληροφόρησης και γνώσης.»

Σύμφωνα με τα όσα είναι γραμμένα στα εκάστοτε αναλυτικά προγράμματα διδασκαλίας, σκοπός του μαθήματος της έκθεσης είναι κυρίως το να καλλιεργήσουν οι μαθητές την εκφραστική και τη συλλογιστική τους ικανότητα.

Ωστόσο και εδώ (όπως και στη διδασκαλία των μαθηματικών, των αρχαίων και νέων ελληνικών κ.λπ.) αυτό που τελικά διαιωνίζεται είναι μια στείρα, ετοιματζίδικη και αποθαρρυντικά δύσχρηστη «γνώση», η οποία δεν αφήνει το παραμικρό περιθώριο δημιουργικής εμπέδωσής της και έμπρακτης δικαίωσης-χρησιμότητάς της. Η σχολική εκπαίδευση στην νεοελλάδα διαιώνιζε ανέκαθεν τον βυζαντινό σχολαστικισμό. Γι’ αυτό και η φυσιολογική απέχθεια των περισσοτέρων νεοελλήνων μαθητών για τα μαθηματικά, ή τα αρχαία ελληνικά, τις δύο θεμελιώδεις συνιστώσες τόσο του αρχαίου ελληνικού, όσο και του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού (αλλά και η απέχθεια για το ίδιο το σχολείο, κάτι που εκφράζεται «εθιμοτυπικά» κάθε τέλος σχολικής χρονιάς με το, σχεδόν τελετουργικό, κάψιμο των καταθλιπτικών νεοελληνικών σχολικών εγχειριδίων –και όχι «βιβλίων»). Αν και στην πραγματικότητα δεν πρόκειται περί απέχθειας για τα μαθήματα καθαυτά αλλά, για τον αντιμαθησιακό και αντιδημιουργικό τρόπο με τον οποίο διδάσκονται: δεν είναι τυχαίο ότι οι νεοέλληνες έφηβοι δείχνονται απείρως πιο δημιουργικοί εκτός σχολείου (π.χ. σε ό,τι έχει να κάνει με Η/Υ, ή με άλλη εξωσχολική μόρφωση, πληροφόρηση, βιβλία κλπ.), κάτι που επαληθεύει ότι το πρόβλημα είναι με το σχολείο και όχι με τα παιδιά μας.

Ειδικά για το μάθημα της έκθεσης, η θεματολογία του είναι για γέλια. Για άλλη μια φορά με το θέμα των φετινών πανελληνίων εξετάσεων επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά ότι, αυτό που ζητείται από τους μαθητές δεν είναι ούτε η καλλιέργεια της εκφραστικής τους ικανότητας, ούτε η δόμηση μιας στοιχειωδώς στέρεης συλλογιστικής και επιχειρηματολογίας. Αυτό που ζητείται από τους μαθητές είναι απλώς η καταγραφή στο χαρτί, απόψεων που προϊδεάζονται ύπουλα από το εκάστοτε δοθέν θέμα. «Απόψεων» που υποτίθεται ότι οι μαθητές πρέπει να δομήσουν και να εκφράσουν ελεύθερα αφού θα πρόκειται για τις «δικές» τους. Ωστόσο αυτό δεν διαφέρει από την κατά παραγγελίαν αρθρογραφία των δημοσιογραφίσκων του ημερήσιου τύπου, οι οποίοι πληρώνονται για να γράφουν ό,τι θέλει ο εκδότης και η «γραμμή» της εφημερίδας.

Επιπλέον στο μάθημα της έκθεσης προϋποτίθεται βλακωδώς ότι οι μαθητές θα έχουν ήδη γνώση των –συνήθως «κοινωνικών» και «φιλοσοφικών»- ζητημάτων που τούς δίνονται για να αναπτύξουν. Στην πραγματικότητα βέβαια, τα θέματα που τούς δίνονται αντανακλούν απλώς την πνευματική ανεπάρκεια και την επιδερμική αντίληψη των βυζαντινά σχολαστικών νεοελλήνων φιλολόγων, για την κοινωνία και για τα προβλήματα που θέτει η ζωή. Γιατί μόνο ένας άσχετος θα αντιπαρέθετε τον έντυπο λόγο με τον ηλεκτρονικό: κανείς από αυτούς που αναζητούν πραγματικά τη γνώση δεν έκανε ποτέ τέτοια διάκριση, αφού όλοι οι απλώς νοήμονες και σχετικοί γνωρίζουν ότι το ποιοτικό έντυπο, είτε σε χαρτί, είτε σε άλλη μορφή (δηλ. αυτό που έχει πραγματικά κάτι να πεί) δεν θα πεθάνει ποτέ αλλά, θα παραμείνει ως η κατεξοχήν επίσημη μορφή μετάδοσης κάθε φερέγγυας γνώσης. Ενώ είναι κοινό μυστικό πλέον ότι οι μόνοι που κινδυνεύουν από το διαδίκτυο είναι οι κοτσαμπασήδες και οι χειραγωγοί της «ενημέρωσης», (τους ευχόμαστε από τώρα καλό επιχειρηματικό κατευόδιο).

Δεν μπορείς να ζητάς από εφήβους να προτείνουν «οπτικές» και «λύσεις» για κοινωνικά φαινόμενα και προβλήματα (για τα οποία μάλιστα δεν φέρουν την παραμικρή ευθύνη και ως προς τα οποία επίτηδες δεν τούς έχει παρασχεθεί η παραμικρή πνευματική, ή ψυχική προετοιμασία). Και μάλιστα να το κάνεις υπό την μορφή μιας άνανδρης και υποβολιμαίας πρακτικής του τύπου «διατυπώστε την άποψή σας για το τάδε ζήτημα» κλπ. την στιγμή που ήδη από την πρώτη λέξη του δοθέντος θέματος έχεις ήδη δρομολογήσει τί πρέπει να γραφεί για να μην βγούν οι εξεταζόμενοι «εκτός θέματος» (και εκτός «γραμμής», εκτός κοινωνικώς επιβαλλόμενης αντίληψης, εκτός μαντριού κλπ).

Η έκφραση και η συλλογιστική ικανότητα των εφήβων θα καλλιεργείτο πραγματικά αν τους επέτρεπε το εκπαιδευτικό σύστημα να γράψουν γι’ αυτά που ξέρουν και που ζούν. Γιατί το «μάθημα» της έκθεσης (δηλ. της γραπτής έκφρασης) είναι πάνω από όλα μια μορφή ψυχοθεραπείας για τον μαθητή. Ας ζητηθεί έστω μία δοκιμαστική φορά να εκφραστούν τα παιδιά για κάτι που γνωρίζουν βιωματικά και για κάτι που ζουν καθημερινά. Ας τους ζητηθεί να μιλήσουν για τις αγωνίες τους και για την ψυχοφθόρα τρεχάλα στα «φροντιστήρια» (σε αντίθεση με την ξενοιασιά των υπολοίπων ευρωπαίων συμμαθητών τους, οι οποίοι μετά το πέρας του σχολικού ωραρίου χαίρονται την εφηβεία τους), για την αβεβαιότητα που τα έχουν βυθίσει και για το μέλλον τους όπως το προαισθάνονται (σε αντίθεση με την έλλειψη άγχους των υπολοίπων ευρωπαίων συμμαθητών τους, οι οποίοι ξέρουν ότι θα ζήσουν μια ζωή σχετικά συμβατή με τα όνειρά τους). Ας τους ζητήσουν να μιλήσουν για το τί νιώθουν ότι τούς λείπει, για το πώς βλέπουν τον κόσμο, για τον έρωτα (ένα θέμα που σταθερά απουσιάζει από την βυζαντινά σχολαστική νεοελληνική εκπαίδευση), για τα όνειρά τους, για το τί θεωρούν ως περιορισμό στην ανάπτυξή τους και για το τί θα έκαναν αν δεν είχαν τέτοιους περιορισμούς. Τέλος, θα μπορούσαν να τους ρωτήσουν γιατί βγήκαν στους δρόμους τον περασμένο Δεκέμβρη (ορίστε ένα πραγματικά επίκαιρο ζήτημα).

Μόνο έτσι τα παιδιά θα «σκάψουν» μέσα τους και μόνο έτσι θα αναπτύξουν γνήσια, πηγαία και πρωτότυπη έκφραση και συνεπή με το εαυτό της συλλογιστική. Όχι με στημένη θεματολογία και υποβολιμαία επιχειρηματολογία, η οποία θα προέρχεται από την αναπαραγωγή των απόψεων του καθωσπρεπισμού, της δημοσιογραφικής υποκρισίας και μιας δήθεν κοσμιότητας.

Ή μήπως οι υποκριτές ταγοί των χρηστών ηθών και της σχολικής εκπαίδευσης φοβούνται μήπως ακουστούν τίποτε πικρές αλήθειες από τα παιδιά; Και μήπως, εκτός από τα «βιβλία» που καίγονται λυτρωτικά κάθε τέλος σχολικής χρονιάς, καεί και η γούνα τους;

Θεόδωρος Α. Λαμπρόπουλος

Πηγή: ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΡΕΥΝΑ

Έχει δίκιο ο κ. Λαμπρόπουλος. Το μάθημα της έκθεσης αντί να εκφράζει τους μαθητές περιορίζεται να εκφράζει το εκάστοτε κατεστημένο. Έτσι λειτουργεί το εκπαιδευτικό μας σύστημα γενικότερα. Δεν παράγει κριτική σκέψη αλλά αναμασάει τις εκάστοτε άνωθεν εντολές απαιτώντας από τους μαθητές να ασπαστούν μια άποψη που ίσως δεν τους εκφράζει. Αναρωτιούνται δήθεν οι συμβουλάτορες γιατί οι μαθητές καίνε τα βιβλία τους στο τέλος κάθε σχολικής περιόδου. Μα είναι απλό. Tα καίνε διότι είναι άχρηστα και αν ακόμα δεν είναι άχρηστα τα βιβλία είναι άχρηστη η μέθοδος διδασκαλίας τους. Tα σχολεία μας δεν διδάσκουν. Πλύση εγκεφάλου κάνουν και αρκούνται στην στείρα παπαγαλία βαθμολογώντας την με άριστα. Άριστος μαθητής είναι ο ικανός να απομνημονεύσει μεγάλο όγκο πληροφοριών που δεν θα τις χρησιμοποιήσει για εξαγωγή συμπερασμάτων πλην εκείνων που του έχουν δοθεί ήδη.