Λάθε βιώσας.

Πριν λίγο καιρό είχα την τύχη να συμμετέχω στην δεύτερη πανελλήνια σύναξη φίλων της επικούρειας φιλοσοφίας. Εκατό και πάνω άνθρωποι απ’ όλη την Ελλάδα συγκεντρώθηκαν για να συζητήσουν περί της φιλοσοφίας του Επίκουρου και την πραγμάτωσή της στο σήμερα. Αν και κυνικός ως προς την φιλοσοφία ωστόσο δεν ήθελα να χάσω αυτή την σύναξη για τους εξής δύο λόγους.

Πρώτον, μου αρέσει η φιλοσοφία του Επίκουρου έχει πολλά κοινά με την φιλοσοφία των κυνικών και οι διαφορές εστιάζονται περισσότερο στον τρόπο έκφρασης παρά στην ουσία. Και τα δύο αυτά φιλοσοφικά ρεύματα ξεκινούν με τις αρχές του κατά φύση ζειν και της απόρριψης όλων των θεών των οποίων η ύπαρξη στηρίζεται σε ιδέες απόδοσης νοητών φαντασιακών οντοτήτων και οι οποίες στηρίζονται αποκλειστικά στην πίστη και στις αποδοχή κάποιων δοξασιών ως αλήθειες. Η επικούρεια όπως και η κυνική φιλοσοφία αρνούνται οτιδήποτε δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό μέσω των αισθήσεων και της λογικής και θέτουν την έννοια του θεού σε επίπεδο πανθεϊσμού ο οποίος δεν έχει την ανάγκη αποδοχής των όποιων δοξασιών αλλά αντίθετα απαιτεί την λατρεία του σύμπαντος κόσμου με την μορφή που αυτός έχει ή αν προτιμάτε, με την μορφή που είναι άμεσα αντιληπτός απ’ όλους μας.

Ο δεύτερος λόγος που δεν ήθελα να χάσω αυτή την σύναξη είναι διότι κάτι παρόμοιο έχει να συμβεί στον ελλαδικό χώρο εδώ και τουλάχιστον δύο χιλιετηρίδες και τούτο από μόνο του είναι αρκετό για να την υποστηρίξω με όλες μου τις δυνάμεις. Το γεγονός αυτής της σύναξης για μένα είναι κάτι παραπάνω από μια απλή απόλαυση ποιοτικής συζήτησης. Είναι κατά την γνώμη μου ένα σαφές δείγμα πως η κοινωνία έχει αρχίσει έμπρακτα πλέον να αναζητά το νόημα της ζωής στρεφόμενη ξανά σε αυτή την ίδια την ζωή για να βρει απαντήσεις. Είναι μια σαφής ένδειξη πως το νοητό αμφισβητείται δίνοντας την θέση του στο πραγματικό το οποίο με την σειρά του μας θέτει μπροστά στην αλήθεια της διαχείρισης της ζωής μας σε τούτη την γωνιά του σύμπαντος.

Άκουσα λοιπόν με προσοχή όλους τους ομιλητές και πραγματικά όλες οι εισηγήσεις είχαν αρκετό ενδιαφέρον και άποψη που λίγο πολύ έδινε ένα ενθαρρυντικό στίγμα εξέλιξης της σκέψης με βάση την επικούρεια φιλοσοφία. Παρατήρησα όμως πως όλοι, μα όλοι ανεξαιρέτως, ασχολήθηκαν με την σημασία της βασικής αρχής των επικούρειων, αυτής του λάθε βιώσας. Οι σκέψεις των εισηγητών περιστράφηκαν γύρω από την σημασία αυτών των δύο λέξεων και τον τρόπο προαγωγής τους στην πράξη. Ως κεντρική ιδέα τέθηκαν οι σκέψεις του κατά πόσο το λάθε βιώσας επιτρέπει την συμμετοχή στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα. Αντιλήφθην ένα μεγάλο ερωτηματικό του αν τελικά για να ακολουθηθεί πρακτικά το λάθε βιώσας θα έπρεπε ή όχι να εγκαταλειφθούν οι ενασχολήσεις με την πολιτική και την κοινωνία και να περιοριζόμαστε μόνο στα του κήπου και μεταξύ φίλων.

Μου γεννήθηκε λοιπόν το ερώτημα εκείνη την στιγμή. Αν για δύο λέξεις υπάρχουν τόσες πολλές και διαφορετικές σημασίες τι θα γινόταν αν οι λέξεις ήταν τρείς και ποιο το χάος αν μελετούσαμε ένα βιβλίο λέξη προς λέξη; Ο επίκουρος και πολλοί ομοϊδεάτες του κατόπιν είχαν και έχουν γράψει χιλιάδες τόμους σκέψεων. Έχουν ζήσει παραδειγματίζοντάς μας ακόμα και αν δεν είχαμε (όπως πράγματι δεν έχουμε) σχεδόν κανένα από τα γραπτά έργα τους. Άλλωστε είναι πρωτεύουσα αρχή του επικούρειου φιλοσοφικού ρεύματος η διδαχή μέσω των πράξεων. Με αυτό τον τρόπο έδωσαν στον λόγο υπόσταση καταρρίπτοντας τον κίνδυνο της δημαγωγίας.

Γιατί όμως αυτή η αναζήτηση; Γιατί υπάρχει ακόμα αυτό το ερώτημα το οποίο κανονικά θα έπρεπε να έχει θέση κανόνα αντί ερωτήματος; Τι είναι αυτό που στην Ελλάδα του 21^ου αιώνα θέτει τον λάθρο βίο ως ερώτημα και όχι ως τρόπο ζωής;

Λάθε βιώσας λοιπόν ή στα νέα ελληνικά «ζήσε στην αφάνεια». Τούτο δεν σημαίνει φυσικά απραξία. Αφάνεια δεν σημαίνει αεργία. Θα μπορούσα περιφραστικά να το αποδώσω ως: Κάνε ότι είναι να κάνεις χωρίς να επιδιώκεις την αναγνώριση και την δόξα και το χρήμα. Κάνε ότι είναι να κάνεις με σκοπό το δημόσιο όφελος χωρίς καθόλου να σε απασχολεί αν θα γίνεις διάσημος αν θα σε γράψει η ιστορία ή αν θα γίνεις πλούσιος. Κάνε ότι θέλεις να κάνεις προς όφελος του εαυτού σου και του οίκου σου χωρίς πολλές φανφάρες και επιδείξεις ικανοτήτων, χωρίς να αποζητάς την αναγνώριση και τις τιμές. Αυτές είτε θα έρθουν μόνες τους (ανάλογα του τι κάνεις) αλλά και αν δεν έρθουν μικρό το κακό διότι κατ’ ουσία είναι άχρηστες. Το μοναδικό όφελος που έχουμε είναι από αυτό που κάνουμε από τις πράξεις μας και όχι από τις τιμές που ίσως αυτές αποφέρουν.

Αν αυτού του είδους ο λάθρος βίος γίνει πραγματικότητα είναι πολύ εύκολο να αντιληφθούμε τις καίριες διαφορές που θα είχε η κοινωνία μας. Τούτη η φιλοσοφική στάση θα μας οδηγούσε στην ανυπαρξία όλων των μεγάλων ανδρών και γυναικών. Αν ίσχυε το λάθε βιώσας δεν θα υπήρχαν ούτε διάσημοι ηγέτες ούτε διάσημοι καλλιτέχνες. Θα υπήρχαν διάσημα έργα αλλά όχι διάσημοι άνθρωποι.

Και τίθεται το ερώτημα. Ποιο το προσωπικό όφελος από όλη αυτή την ιστορία; Μα είναι απλό. Μια καλύτερη κοινωνία όπου όλοι θα ζουν καλύτερα και όχι κάποιοι καλύτερα από κάποιους άλλους. Τα πρόσωπα θα κρίνονταν από το έργο τους και όχι από την διασημότητά τους αλλά ακόμα και αν αποκτούσαν διασημότητα αυτή δεν θα επηρέαζε την πορεία των έργων τους. Με τον λάθρο βίο ένα έργο θα γινόταν διάσημο λόγω της αντικειμενικής του αξίας και όχι επειδή είναι δημιούργημα ενός διάσημου ή ενός πλούσιου. Οι περισσότεροι των διάσημων που γνωρίζουμε δεν θα υπήρχαν υπό το πρίσμα της επικούρειας θέασης των πραγμάτων.

Με την κατάσταση ως έχει σήμερα, όλοι ανεξαιρέτως λειτουργούν με το σκεπτικό να γίνουν διάσημοι αυτοί και όχι τα έργα τους. Έργο και άνθρωπος έχουν ταυτιστεί και από ένα σημείο και μετά το έργο δεν έχει καμία αξία αλλά ποιος το έκανε.Το έργο-η πράξη δεν είναι τις περισσότερες (αν όχι όλες) τις φορές παρά το μέσον για να γίνουν αυτοί διάσημοι και πλούσιοι και αν μπορούν αυτό να το επιτύχουν χωρίς να χρειαστεί να παράγουν έργο, τότε ακόμα καλύτερα αφού γλυτώνουν και τον κόπο. Για την φιλοσοφία του λάθρου βίου όμως κάτι τέτοιο είναι αδιανόητο. Αν το λάθε βιώσας είχε γίνει έμπρακτα αποδεκτό τότε δεν θα υπήρχαν πρωθυπουργοί δεν θα υπήρχαν πρόεδροι δεν θα υπήρχαν αξιωματούχοι χωρίς όμως τούτο να σημαίνει πως δεν θα υπήρχε και κοινωνική πολιτική οικονομική και πολιτιστική ζωή. Απλώς δεν θα υπήρχαν καθοδηγητές και σωτήρες επ ‘αυτών και όχι αυτά καθαυτά τα ίδια.

Είναι εύκολο από αυτά να συμπεράνουμε και ποιοι είναι οι εχθροί του λάθρου βίου. Όλοι αυτοί που σήμερα κυβερνούν και εξουσιάζουν είναι σαφώς ενάντια στο ενδεχόμενο απώλειας των τιμών και των περισπούδαστων θέσεων που ήδη κατέχουν και έχω ήδη γράψει αρκετές φορές εδώ γι αυτό το θέμα οπότε δεν θα επεκταθώ άλλο.

Υπάρχει όμως ένας τομέας όπου το λάθε βιώσας όχι μόνο έχει επικρατήσει αλλά έχει κάνει θραύση και σχεδόν μονοπωλεί τον χώρο. Μάλιστα αυτός ο τομέας είναι ακριβώς εκείνος όπου ο λάθρος βίος δεν θα έπρεπε ούτε κατά διάνοια να υπάρχει αλλά όμως η ύπαρξή του ευνοεί ακριβώς το φαινόμενο της αλαζονικής εξουσίας. Ποιος είναι αυτός ο τομέας; Μα το ελληνικό δημόσιο βεβαίως. Είναι ο μοναδικός τομέας στην Ελλάδα όπου τόσο οι υπηρεσίες όσο και τα πρόσωπα λειτουργούν απολύτως λάθρα. Μήτε ξέρουμε ποιος έκανε μήτε τι έκανε. Παράλογο; Ναι! Βολικό όμως για την εξουσία. Βολικό διότι και οι διάσημοι έχουν την τιμητική τους και οι βρωμοδουλειές γίνονται χωρίς να το μαθαίνει ο δήμος.

Έτσι έχουμε οδηγηθεί στον τραγέλαφο όπου η μεν προσωπική ζωή ανάγεται σε δημόσιο και τα δε δημόσια ανάγονται σε λάθρα. Αφανή. Λάθε βιώσας δεν θέλατε; Πάρτε λάθε βιώσας να ‘χετε αλλά όχι εκεί που πρέπει παρά μόνο εκεί που βολεύει τους άρχοντες. Στον δημόσιο βίο δηλαδή και στις υπηρεσίες που αφορούν ένα κράτος.

Το πώς κατάφεραν να φέρουν τα πάνω κάτω παραλύοντας την λογική του Επίκουρου είναι ένα άλλο θέμα που ίσως αναπτύξω μια άλλη στιγμή. Ο Επίκουρος πριν φτάσει στο μάθημα του λάθρα βιώσαντος ανθρώπου δίδασκε την αποχή από τις κενές εξουσίες. Πριν φτάσει κάποιος στο μάθημα του λάθε βιώσας έπρεπε εμπράκτως να έχει βιώσει την ισότητα και την ισοτιμία του κήπου. Άλλως το επόμενο μάθημα (το λάθε βιώσας δηλαδή) θα ήταν ανευ πρακτικής αξίας. Δεν μπορεί να ξέρεις διαίρεση αν δεν μάθεις πρώτα πολλαπλασιασμό. Και όμως η πραγματικότητα σήμερα κάπως έτσι δείχνει. Δεδομένο πως τούτο είναι φρικιαστικά παράδοξο αλλά όντως συμβαίνει και όποιος διαφωνεί ας ανασκοπήσει την κοινωνία σήμερα όπου θα το διαπιστώσει ευρύτατα σε όλους τους δημόσιους φορείς.

Δεν έχει σημασία γι αυτούς (δοξομανείς) αν ο Επίκουρος έθεσε το λάθε βιώσας στο επίπεδο του προσώπου. Δεν έχει γι αυτούς σημασία πως ο λάθρος βίος αφορά το πρόσωπο. Για τους άρχοντες δεν υπάρχει προσωπική ζωή παρά μόνο δημόσια και αφού τους βόλευε έτσι πέρασαν το πρόσωπο στην θέση του δήμου. Ω τι αλαζονεία, θα μου πείτε ε; Ναι πράγματι. Είναι σαν να λέμε πως η αφανής ζωή είναι μόνο για τον δήμο αφού ο Δήμος είναι στην πραγματικότητα ο άρχοντάς του και συνεπώς η αφάνεια μεταφέρεται στον δήμο και όχι στον άρχοντα. Συμφέρει αυτό τους άρχοντες απ’ όλες τις απόψεις. Το κυριότερο είναι πως υπάρχοντας ο δήμος στην αφάνια αυτοί έχουν λιγότερο κίνδυνο απώλειας της εξουσίας της δόξας και του χρήματος. Για σκεφτείτε λίγο αυτό και πείτε μου είναι ή δεν είναι έτσι τα πράγματα; Έχουμε τους διάσημους άρχοντες και τον αφανή (λάθρο) δημόσιο τομέα ή όχι;

Τι μπορούμε να κάνουμε για να το αλλάξουμε αυτό; Τρόποι υπάρχουν και πολλούς τους έχω προτείνει ήδη. Τώρα που θα λείπω διακοπές (στα όρη και στα βουνά) ψάξτε ανατρέξτε σε προηγούμενες δημοσιεύσεις μου όπου θα βρείτε τρόπους αντίδρασης. Άσχετα αν δεν σας αρέσουν. Προσωπικά δεν με αφορά το θέμα. Δεν με αφορά διότι ως κυνικός και ως αναρχικός έχω ήδη απορρίψει και τους διάσημους και τις εξουσίες τους. Για να το πω με μια πρόταση. Βάλτε όσοι επικούρειοι περισσότερο κυνισμό στην ζωή σας και απορρίψτε την εξουσία. Θεωρώ πως είναι μια καλή αρχή για να γίνει η Ελλάδα κήπος έστω και αν αυτό σημαίνει πως μετά οι κυνικοί δεν θα έχουν λόγο ύπαρξης. Αλλά και γι αυτό ίσως γράψω κάποια άλλη στιγμή.

 

ΥΣ είμαι ήδη σε διακοπές αλλά ακόμα έχω πρόσβαση στο διαδίκτυο. Από βδομάδα όμως δεν ξέρω αν θα έχω και κατά πόσο. Εύχομαι σε όλους καλή ξεκούραση και ότι ποθεί να πάθει ο καθένας.

 

ΥΥΣ. για σύγχρονες απόψεις επικούρειων συστήνω ανεπιφύλακτα το περιοδικό “Ο ΚΗΠΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ”